Nhờ những đột phá trong cơ chế chính sách phát triển, quy hoạch hệ thống cơ sở ngày càng đồng bộ, hiện đại, bức tranh thu hút vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) của Nghệ An trong năm qua ghi nhận nhiều điểm sáng nổi bật. Theo số liệu thống kê mới nhất, năm 2023, Nghệ An thu hút vốn đầu tư FDI hơn 1,4 tỷ USD; với 16 dự án đầu tư mới và điều chỉnh cho 10 dự án.

Đến thời điểm hiện tại, tại Nghệ An đã có sự hiện diện của nhiều nhà đầu tư, tập đoàn lớn nằm trong chuỗi cung ứng toàn cầu về các lĩnh vực công nghệ, năng lượng xanh, linh kiện điện tử, điển hình như: Luxshare - ICT, Goertek, Everwin, JuTeng, Foxconn, Sunny, Runergy, Shandong. Trong số đó phải kể đến nhà đầu tư Foxconn Interconnect Technology Singapore PTE.LTD thuộc tập đoàn Foxconn, một đối tác hàng đầu trong chuỗi cung ứng của Apple với tổng vốn đầu tư 100 triệu USD vào Khu công nghiệp WHA ở xã Nghi Long, huyện Nghi Lộc, tỉnh Nghệ An. Ngoài ra, còn có 2 tập đoàn kinh tế lớn khác là Luxshare – ICT đầu tư 4 dự án với tổng vốn đăng ký là 359 triệu USD và Everwin đầu tư 1 dự án với tổng vốn đạt 200 triệu USD, dự kiến tăng vốn lên 400 triệu USD…

Tính đến nay, Nghệ An đã có 131 dự án của các nhà đầu tư đến từ 14 quốc gia, vùng lãnh thổ với tổng số vốn đăng ký đạt gần 4 tỷ USD. Nổi bật nhất vẫn là Khu công nghiệp VSIP Nghệ An với tổng vốn đầu tư lên đến 23.497,8 tỷ đồng, tương đương 1.012,8 triệu USD; trong đó có 24 dự án đầu tư FDI với tổng vốn đăng ký gần 1 tỷ USD, góp phần tạo việc làm cho hàng chục nghìn lao động địa phương…

Những con số đó đã thể hiện rõ sự nỗ lực của Nghệ An trong việc cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thu hút dòng vốn đầu tư, nhất là dòng vốn FDI chất lượng cao. Trong những năm qua, Nghệ An luôn xác định, định hướng lớn để phát triển CNHT là phải ưu tiên đầu tư và thu hút những dự án có tính chất động lực, đầu tàu dẫn dắt nền công nghiệp. Các dự án phải có công nghệ, thiết bị hiện đại để chế biến sâu, mang lại giá trị gia tăng và hàm lượng trí tuệ cao; hạn chế chế biến, xuất khẩu sản phẩm thô. Cùng với đó là ưu tiên hỗ trợ doanh nghiệp (DN) vệ tinh, công nghiệp phụ trợ nhằm thu hút lao động địa phương…  

Dù vậy, có nhiều ý kiến cho rằng, về lĩnh vực CNHT, Nghệ An hiện đang yếu và thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao để cung ứng kịp thời cho các DN FDI trên địa bàn. Tỉnh chưa thu hút được các dự án công nghiệp mũi nhọn, ít có cơ hội cho DN nội tỉnh tham gia vào chuỗi sản xuất và cung ứng toàn cầu do các DN FDI mang lại. Đến thời điểm này, ngoại trừ ngành xi măng và bia đã có một số DN phụ trợ cung ứng các hạng mục như bao bì, vỏ, vận chuyển thì các sản phẩm công nghiệp khác đều chưa có DN phụ trợ đáp ứng được yêu cầu.

Ngành dệt may là một trong những ngành công nghiệp mũi nhọn của Nghệ An. Tuy nhiên, trong khi số lượng nhà máy may ở Nghệ An khá nhiều thì DN vệ tinh, hỗ trợ lại quá ít. Toàn tỉnh hiện mới chỉ có 1 nhà máy sợi của Công ty CP Dệt may Hoàng Thị Loan sản lượng 20.000 tấn sợi/năm; 1 cơ sở thêu (Cụm công nghiệp Lạc Sơn, huyện Đô Lương) và khoảng 18 cơ sở dệt thủ công khác. Chỉ có 1 nhà máy sản xuất sợi là dây chuyền sản xuất Nhà máy Sợi Vinh được đầu tư từ thập kỷ 90 của thế kỷ trước. Khó khăn về nguyên liệu khiến ngành dệt may vẫn trong vòng luẩn quẩn, phải nhập bông về xe sợi, sau đó bán sợi rồi nhập vải.

Đại diện Công ty TNHH Prex Vinh cho biết: Ngành may đang phải nhập khẩu từ 60-70% nguyên phụ liệu, trong đó, phần lớn là từ Trung Quốc, khiến giá trị cạnh tranh giảm. Ngoài ra, các sản phẩm nhựa hỗ trợ cho ngành dệt may như ống nhựa cho ngành dệt, sợi tổng hợp, móc áo, nhãn mác, logo, khóa kéo, nút áo cho ngành may; các loại ghim cài, kẹp nhựa hay các sản phẩm hóa chất cho ngành dệt như thuốc nhuộm, chất trợ, hóa chất cơ bản, chế phẩm sinh học đều đang phải nhập từ nước ngoài. Chính điều đó càng khiến CNHT ngành dệt may không thể phát triển.

Theo một báo cáo gần đây về CNHT của Sở Công Thương Nghệ An, tỉnh này thiếu các cơ sở sản xuất nguyên, vật liệu cơ bản như thép chế tạo, nguyên liệu nhựa, cao su kỹ thuật, hóa chất cơ bản, linh kiện ô tô… Trình độ công nghệ và năng lực về vốn, năng lực cạnh tranh của sản phẩm còn thấp, phạm vi thị trường rất hạn chế. Đơn cử như, Công ty  cổ phần Trung Đô, trước đây sản xuất gạch ốp lát granite và ngói gốm sứ, mỗi khi dây chuyền thiết bị hỏng hóc phải chật vật tìm đối tác cung cấp thiết bị ngoại tỉnh về sửa chữa. Thậm chí với các linh kiện như đai, bao bì đóng gói gạch, ngói, công ty cũng phải ra Hà Nội, Nam Định đặt hàng. Hiện nay, sản phẩm đá nung kết tấm lớn nhân tạo ra đời nhưng thiết bị thi công, keo dính đều phải phụ thuộc các DN ngoài nên giá thành sản phẩm tăng, gây khó khăn cho công ty.

Sản xuất tại Chi nhánh Tổng Công ty CP dệt may Hà Nội, Cụm công nghiệp Nam Giang, Nam Đàn (Nghệ An)

Các chuyên gia kinh tế đều có chung nhận định rằng, quá trình phát triển CNHT ở Nghệ An đang gặp phải nhiều rào cản về công nghệ và chi phí, thị trường kết nối cung – cầu. Theo đó, chính sách hỗ trợ, chất lượng nguồn nhân lực và quy hoạch cũng như cơ sở hạ tầng kỹ thuật; năng lực cung cấp của ngành CNHT còn rất hạn chế. Khả năng liên kết được với các DN trong và ngoài nước để cung cấp nguyên liệu linh kiện phụ tùng cũng vẫn còn yếu.

Dù vậy, trong thời gian qua, cùng với hàng loạt chính sách thúc đẩy, ưu đãi được ban hành, sản xuất công nghiệp của Nghệ An đã có bước phát triển nhanh chóng, đạt được những thành tựu nhất định, góp phần quan trọng vào tăng trưởng kinh tế, đóng góp lớn cho nguồn thu ngân sách của tỉnh, đồng thời giải quyết nhiều việc làm và thu nhập ổn định cho người lao động.

Thực hiện chương trình phát triển CNHT, Nghệ An đã thu hút được một số dự án sản xuất CNHT quy mô vốn lớn đầu tư vào địa bàn tỉnh, chủ yếu là DN DN vốn FDI và đặt nền móng phát triển, nâng cao tỷ lệ nội địa hóa một số lĩnh vực như: Điện tử, công nghệ thông tin, may mặc, cơ khí… Bước đầu đã hình thành sự liên kết sản xuất giữa các DN trong nước và các nhà đầu tư FDI, đón sóng CNHT tạo điều kiện cho các DN trong nước từng bước tiếp cận công nghệ tiên tiến và tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu.

Nghệ An đang phấn đấu giá trị sản xuất CNHT tăng bình quân 9 - 10%/năm, đến năm 2025 chiếm từ 10-12% giá trị sản xuất toàn ngành công nghiệp. Tăng dần tỷ trọng kim ngạch xuất khẩu các sản phẩm CNHT trong tổng kim ngạch xuất khẩu hàng hóa của tỉnh. Giai đoạn 2018-2025, Nghệ An phấn đấu số lượng DN tăng bình quân 3%/năm, đến năm 2025 DN CNHT chiếm từ 10 -12% số lượng DN toàn ngành công nghiệp. Ngoài ra, một mục tiêu đầy tham vọng khác của Nghệ An là có từ 20 – 30 DN CNHT đóng trên địa bàn tỉnh tham gia cung ứng cho các DN FDI và tham gia vào chuỗi giá trị của các tập đoàn.

Lê Phương